Γιαγιά, δεν είναι «Εις την πόλιν» ………. «Κωνσταντινούπολη» είναι.
Ήμουνα και ‘γω κάποτε μικρός (ὅπως ὅλοι μας). Εκεί γύρω στο ’54, στις πρώτες τάξεις του δημοτικού, είχα τα πρώτα μου ακούσματα από τη γιαγιά μου τη Δέσποινα (απ’ την πλευρά της μάνας μου) για τις χαμένες πατρίδες και τους θρύλους που τις συνόδευαν. Από την Πόλη ἡ γιαγιά ἡ Δέσποινα, τις περισσότερες ὥρες της ἡμέρας, μαζί με τη μάνα της, την πρόγιαγιά μου τη Μαγδαληνή, αναπολούσαν τα χρόνια και τη ζωή που περνούσαν στην Κωνσταντινούπολη, πριν βρεθούν πρόσφυγες αρχικά στην Αθήνα, μετέπειτα στην Καβάλα και τελικά στη Θεσσαλονίκη. Άκουγα λοιπόν τότε ατέλειωτες ἱστορίες για το Γαλατά και το Φανάρι, για το Μπαλουκλί και το Καπαλί Τσαρσί, για τον μαρμαρωμένο Βασιλιά, την Αγια Σοφιά, το Βόσπορο, τα Πριγκηπόνησα και πολλά άλλα που έχουν πλέον ξεθωριάσει στη μνήμη μου. Σχεδόν πάντα ὅμως τελείωνε με την επωδό «πάλι με χρόνια με καιρούς, πάλι δικά μας θάναι» Παιδάκι μου, μου έλεγε. Αυτοί οι βάρβαροι οι Μεμέτηδες την όμορφη την Πόλη μας την λένε Ιστανμπούλ, κακόχρονο νάχουν. Οἰ μπουνταλάδες δεν καταλαβαίνουν ὅτι και έτσι που το λένε ἑλληνικό είναι. «Εις την Πόλη» λένε, αλλά δεν γυρνάει ἡ γλώσσα τους και τους βγαίνει Ιστανμπούλ. Από τότε πέρασα σχεδόν τα 4/5 της ζωής μου ακούγοντας και από άλλους ανθρώπους, σοβαρούς ή μη, την εκδοχή της γιαγιάς Δέσποινας για το «Ιστανμπούλ». Και όποτε το έφερνε ἡ κουβέντα το έλεγα και εγώ στο περιβάλλον μου. Ὅλα αυτά μέχρι τη στιγμή που αποφάσισα, μετά το 1995, να ασχοληθώ σοβαρά και εμπεριστατωμένα με το τεράστιο αυτό κεφάλαιο που λέγεται «Ἑλληνική γλώσσα». Πιστέψτε με, οἱ εκπλήξεις ήταν αμέτρητες και συνεχίζουν να είναι. Είναι λοιπόν σωστή ἡ ετυμολόγηση της «Ιστανμπούλ» από την συναρπαγή* της φράσης «Εις την πόλιν» ?? Όχι, δεν είναι, και θα εξηγήσω στη συνέχεια με επαρκή γλωσσολογικά στοιχεία και παραδείγματα γιατί δεν είναι. Ἡ ονομασία «Κωνσταντινούπολις» είναι σύνθετη λέξη αποτελούμενη από το Λατινικό όνομα “Constantinus” και το ἑλληνικό «πόλις». Οἱ Άραβες που προϋπήρξαν των Τούρκων, την αποκαλούσαν για λόγους ευκολίας, λόγω του ὅτι ήταν μακρόσυρτη λέξη, με την ονομασία “Stanbulus” συντετμημένη ονομασία του “ConSTANntinuPOLIS”, ὅπως μαρτυρείται και από γραπτά κείμενα του 8ου μ.Χ αιώνα. Σε πιο επίσημη γλώσσα οι Άραβες λόγιοι την έγραφαν «Qonstantiniya» Οἱ Άραβες το ελληνικό «πόλις» το αποδίδουν στη γλώσσα τους ὡς «bulus» διότι δεν έχουν στην ομιλία και στο αλφάβητό τους τον ήχο και το γράμμα «π». Ετσι το «π» το μετατρέπουν σε «b» πχ. την πόλη «Νεάπολη» της Ιουδαίας την έλεγαν «Nabulus»(σήμερα Nablus) την πόλη «Τρίπολη» της Λιβύης την έλεγαν «Tarabulus» κοκ. Και για να αντιληφθείτε ακόμη καλλίτερα την ιδιαιτερότητα του «π» στα αραβικά, να σας θυμίσω και το γνωστό Αιγύπτιο χριστιανό κόπτη Γ.Γραμματέα του ΟΗΕ κ. Πέτρο (Boutros) Ghali Οἱ Τούρκοι που άρχισαν να εμφανίζονται σταδιακά μετά τον 9ο αιώνα μ.Χ. στις ανατολικές περιοχές πέρα από τη Μικρά Ασία βρήκαν στην καθομιλουμένη των περιοχών εκείνων την αραβική ονομασία «Stanbulus» και την προσάρμοσαν στη δική τους γλώσσα. Το κλειδί λοιπόν για την ετυμολόγηση της λέξης ξεκινάει από αυτή την προσαρμογή της στην Τουρκική γλώσσα. Η καθαρή Τουρκική γλώσσα δεν έχει λέξεις που να αρχίζουν από «S» το οποίο να ακολουθείται από άλλο σύμφωνο. Ὅσες λέξεις αυτής της μορφής ὑπάρχουν στο λεξιλόγιό τους είναι δάνεια από άλλες γλώσσες και χάριν ευφωνίας προστίθεται ὑποχρεωτικά στην αρχή της λέξης ὁ ήχος «Ι». Έτσι ὅταν βρήκαν το αραβικό «Stanbulus» το προσάρμοσαν σε τουρκικό «Istanbulus» που σταδιακά μετεξελίχθηκε σε «Istanbul» Να δούμε ὅμως ὁρισμένα παραδείγματα τέτοιων λέξεων για να κατανοήσουμε αυτή την ιδιαιτερότητα της Τουρκικής γλώσσας. Έχουμε λοιπόν : Islav - Σλαύος, Izmir - Σμύρνη, istasion - station(σταθμός), Iskandinav - Σκανδιναυός, Istalaktit - σταλακτίτης, iskarpin - σκαρπίνι, isconto - σκόντο, istavroz - σταυρός, Islovak - Σλοβάκος, istimbot - steamboat(ατμόπλοιο), και εκατοντάδες άλλες που θα συναντήσετε αν ανοίξετε ένα Τουρκικό λεξικό με πιο χαρακτηριστική το “Iskender” αλβανιστί Skender, ἑλληνιστί Αλέξανδρος. (Παρόμοια ιδιομορφία έχουν και οἱ Ἱσπανοί που χάριν ευφωνίας σε ανάλογες λέξεις προτάσσουν τον ήχο «Ε», πχ. estéreo, estabilidad, espora, Eslovenia, κοκ) Να προσθέσω εδώ ακόμη δυο σημαντικές λεπτομέρειες που αποδυναμώνουν ακόμα περισσότερο την παρετυμολογία. Η τουρκική γλώσσα σε αντίθεση με την αραβική χρησιμοποιεί τον ήχο «π» οπότε από το «Εις την Πόλιν» θα προέκυπτε ἡ παραφθορά «Istanpul» και όχι «Istanbul». Ὅπως πχ. το συναντάμε στην, εκ της ἑλληνικής προερχόμενη, λέξη τους «ispinoz» (σπίνος), όπου βλέπουμε ταυτόχρονα και το ευφωνικό «Ι» στην αρχή και το «p» στη μέση της λέξης. Το ἑλληνικό «η» μετατρέπεται στα τουρκικά σε «i» ὅταν περιέχεται σε λέξεις που έχει δανεισθεί η τουρκική από την ἑλληνική. Εκείνο το «η» λοιπόν από το άρθρο «την» του «Εις την Πόλιν» δεν μπορεί να μετατραπεί σε «ταν», εκτος και αν οἱ Τούρκοι ήταν Δωριείς !! και μας διέφυγε. Άρα, με ακόμη περισσότερη ακρίβεια θα έπρεπε να είναι τελικά «Istinpol». Πέραν όλων αυτών θα ήταν εντελώς παράλογο να υἱοθετήσουμε και την άλλη άποψη που έχετε ακούσει πολλές φορές ὅτι το όνομα προέκυψε από τις ορδές του Μωάμεθ του Β’ οἱ οποίες ὅταν επιτίθεντο στην Πόλη κραύγαζαν ἑλληνιστί και εις άπταιστον καθαρεύουσαν «Εις την Πόλιν»!!! Ὅμως μη νομίζετε ὅτι και οἱ Τούρκοι από την άλλη πλευρά έμειναν με σταυρωμένα τα χέρια. Έφτιαξαν και αυτοί τη δική τους παρετυμολογία ἡ οποία συνοπτικά λέει ὅτι ἡ ονομασία προέρχεται από τη λέξη «istan» (τόπος) και τη λέξη «bol» (άνετος, ευρύχωρος) ή από τη λέξη «bulak» (πηγή υδάτων). Είναι και αυτή μια αληθοφανής μεν, αλλά όχι αληθινή προσέγγιση. Να εξηγήσω γιατί. Ἡ λέξη «istan» είναι δάνειο περσικής προέλευσης και χρησιμοποιείται μόνο ὡς β’ συνθετικό για προσδιορισμό τόπων ή κρατών ὅπως Αφγανιστάν, Τατζικιστάν, Γιουνανιστάν, Πακιστάν. κοκ. Το επίθημα αυτό ποτέ δεν προηγείται σε συνθέσεις λέξεων και ως εκ τούτου είναι αφελές και ανόητο να το χρησιμοποίησαν οι Τούρκοι μία και μόνο φορά για τη λέξη «Istanbul». Το λογικό συμπέρασμα από ὅλη αυτή την ανάλυση είναι ὅτι ἡ λέξη «Istanbul» είναι μια κακόηχη γλωσσική παραφθορά της λέξης «Κωνσταντινούπολις» και τίποτε άλλο. Οι Τούρκοι δεν άλλαξαν το όνομα. Ἁπλά το προσάρμοσαν στο δικό τους γλωσσικό χαρακτήρα, με βάση τα ακουστικά ερεθίσματα που συνάντησαν όταν άρχισαν να επεκτείνονται προς δυσμάς και τις ιδιομορφίες του γλωσσικού τους οργάνου.. Για να βάλουμε λοιπόν τα πράγματα στη θέση τους, από τη στιγμή που ὁ Κεμάλ λίγα χρόνια μετά τη Μικρασιατική καταστροφή καθιέρωσε το “Istanbul” ὡς επίσημη ονομασία της Πόλης, σε διπλωματικό επίπεδο, ὅλες οἱ χώρες (και η δική μας) ὅταν είναι ὑποχρεωμένες να ακολουθούν το πρωτόκολλο οφείλουν να την αποκαλούν έτσι. Σε μία ελεύθερη συζήτηση ὅμως στον τύπο, στο διαδίκτυο και στα ΜΜΕ, ή σε συγγράμματα, θεωρώ ανεπίτρεπτο Ἕλληνες δημοσιογράφοι, ή εκφωνητές, ή συνομιλητές, ή συγγραφείς, ή αρθρογράφοι να χρησιμοποιούν τον τουρκικό ὅρο ερεθίζοντας άνευ λόγου και αιτίας το λαϊκό αίσθημα. Αν μπορούσα λοιπόν σήμερα να φέρω πίσω την γιαγιά μου τη Δέσποινα, θα είχα πλέον τη γνώση και το θάρρος να τη διορθώσω και να της πώ : Γιαγιά, δεν είναι «Εις την πόλιν», «Κωνσταντινούπολη» είναι. Ευδόξιος Γούρμος Αντιστράτηγος εα τηλ. 23920 26256 E-mail : [email protected] * Συναρπαγή : Γλωσσικός ὅρος για τη διαδικασία δημιουργίας σύνθετης λέξης από τις λέξεις που αποτελούν μία φράση. ** Για άλλες παρετυμολογίες που ακούγονται επί σειράν δεκαετιών χωρίς κανένας να μπορεί να τις εξαλείψει, θα προσπαθήσω στο εγγύς μέλλον να επανέλθω με ανάλογες αναρτήσεις *** Διευκρινίζω ὅτι σε ὅλες τις αναρτήσεις μου χρησιμοποιώ δασυνόμενη ορθογραφία για τους λόγους που έχω αναλύσει στο άρθρο μου «Δασεία και … παύλα» **** Ὅλα τα μἐχρι τώρα άρθρα που έχω αναρτήσει βρίσκονται συσσωρευμένα στην ἱστοσελίδα : evdoxiosarticles.weebly.com/blog
0 Comments
Leave a Reply. |
AuthorWrite something about yourself. No need to be fancy, just an overview. Archives
November 2017
Categories |